Virüsün Sosyolojik Etkileri

Bugün paylaştığım bir yazıma yorum yapan MB yazarlarından sevgili Bumin Kağan Oğuz’un önerisi ile günümüzün en önemli sosyologlarından Fransız filozof Edgar Morin’in BBC Türkçede corona virüsünün yarattığı karantinanın gelecek üzerine vereceği etkileri ile ilgili verdiği mülakatı okudum, sizinle de paylaşmak istiyorum.

Fransız filozof, “Bu salgından nasıl bir ders çıkarılmalı” sorusuna verdiği yanıtta küreselleşmeyi şu sözlerle eleştirdi: “Bu kriz bize küreselleşmenin, dayanışmanın olmadığı karşılıklı bir bağımlılık olduğunu gösterdi.

Küreselleşme tabi ki tekno-ekonomik bir birleşme üretti ama insanlar arasındaki anlayış kavramında bir ilerleme sağlamadı, Küreselleşmenin başından 1990’lardan bu yana savaşlar, ekonomik krizler yaşandı. Ekoloji, nükleer silahlar, işlemeyen ekonomiler gibi küresel tehlikeler, insanlar için kaderci bir toplumu yarattı. Ama farkındalık yaratmadı.

Bu virüs bugün, kaderci toplumlarda ani ve trajik bir aydınlanma sağladı. Pandemiyle mücadelede uluslararası dayanışma ve ortak kuruluşların yoksunluğunda, bencil milletlerin kendi içlerine kapandığına tanık olduk.

“Ne gibi değişiklikler yapılması lazım” sorusuna Edgar Morin, ‘New Deal’ (Yeni Düzen) politikalarına alternatif geliştirilmesi gerektiği yanıtını veriyor. ‘New Deal’ politikaları ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt’in, ‘Büyük Buhran’ (Great Depression) sonrası 1933-1938 yılları arasında ekonomiyi düzeltmek için yürürlüğe soktuğu bir dizi düzenlemenin adı.

Bu uygulamalara atıf yapan Edgar Morin, “Koronavirüs bize, tüm insanlığın politik, toplumsal ve siyasi olarak bir New Deal için, neoliberal doktrini terk edecek yeni bir yol araması gerektiğini söylüyor” dedi ve şöyle devam etti:

“Bu yeni yol, yıllarca gereksiz yere Avrupa’da kesintilere maruz kalan hastaneler gibi kamu hizmetlerini korumalı ve güçlendirmeli. Bu yeni yol, temel özerklikleri koruyan küreselleşmeyen alanlar yaratarak, küreselleşmenin de etkilerini düzeltmeli.” Morin, ‘temel özerklikler’ tanımını da şu ifadelerle genişletiyor: “Öncellikle gıda üretimi özerkliği, Tarımsal yeterlilik.

Tecrit döneminin insanları nasıl etkileyeceği, ilişkilerin nasıl şekilleneceği yönündeki bir soruya Fransız filozof ve sosyolog Morin geleneksel tanımların değiştiğine dikkat çekerek yanıt veriyor:

“Geleneksel dayanışma yapılarının yozlaştığı bir toplumlarda yaşıyoruz. En büyük sorunlardan biri, komşular arası, çalışanlar arası, vatandaşlar arası dayanışmanın yeniden inşa edilmesi... Uygulanan kısıtlamalarla, dayanışma da güçlenecek, okula gidemeyen çocukla ebeveynleri arasında, komşular arasında... Tüketim imkanlarımız da etkilenecek, bu durumu tüketim anlayışımızı de yeniden düşünmek için kullanmalıyız. Yani bir başka deyişle tüketim bağımlılığı, ‘uyuşturucu bağımlısı gibi tüketmek’, gerçekten ihtiyacımız olmayan ürünleri sarhoş olmuşçasına tüketmek, ve kalitesine göre miktar belirlemek...”

Fransız filozof Morin’in, ‘zamanla ilgili kavramların nasıl değişeceğine’ ilişkin yorumu da şöyle:

“Tecrit sayesinde, içinde bulunduğumuz sıkışık olmayan, metro-iş-uyku arasında kaybolmayan zamanda kendi kendimizi bulabiliriz. Yani, aşk, arkadaşlık, şefkat, dayanışma, hayat şiiri...

Virüs ortaya çıkmadan önce, tüm dünya genelinde insanların sorunları aynıydı: biyosferin bozulması, nükleer silahların yayılması, eşitsizlikleri artıran düzensiz ekonomi... Bir kader toplumu var. Ama zihinler kaygılı olduğu için, bunun bilincine varmak yerine, ulusal egoizme veya dine sığınıyorlar. Tabii ki ulusal dayanışma gerekli, bu elzem. Ama insan kaderine ilişkin ortak bir bilince ihtiyaç duyulduğu anlaşılmazsa, dayanışmada ilerleme sağlanmazsa, siyasi düşünce tarzı değişmezse, insanlık krizi daha da kötüleşecek.”

Arkeolog Prof. Dr. Nevzat Çevik hocamda “Kültürel Değişimlerde Salgınların Rolü: Corona” adlı köşe yazısında; Bugünlerde yaşadığımız Corona salgını da kültürel değişim üzerinde de aktif bir rol oynamakta, kültür bilim açısından enteresan yeni örnekler oluşmaktadır. Örneğin el sıkışma, sarılıp öpüşme gibi her toplumda farklı formlarda bulunan geleneksel davranışlar Corona ile birlikte bıçak gibi kesilmiştir. Corona salgını sonucu soframızdaki çeşitler ve içerikler de değişmeye başlamıştır. Genel toplumsal yaklaşımlar açısından da bilime saygı ve inancın arttığı da açıkça gözlemlenmektedir. Her akşam balkonlardan alkışlanan bilimdir. Salgını önleyecek tek yolun bilimsel araştırmalardan çıkacağına ölüm korkusuyla tanık olan toplumun bilime bakışı olumlu yönde- hızla değişmektedir. artık, geleneklerin izlerini teknolojinin ilerlemesiyle ve doğal ve sosyal çevrenin değişimiyle yeniden biçimlenen davranışlar içerisinde arayacağız. Artık, uzaktan eğitim, ev-ofis, e-ticaret gibi yeni hayatın kuralları ve formları geçerlidir.

Sonuç olarak, Morin’e göre; küreselleşmenin anti hümanist, kapitalist, neo liberal politikaları terk edilecek, kamu hizmetleri korunacak ve güçlenecek, gıda üretimi özerkliği, Tarımsal yeterlilik ön plana çıkarılacak, dayanışma gelişecek, insan kendini bulacak, tüketim alışkanlıkları değişecek,

Nevzat Çelik Hocama göre ise; toplumlarda kültürel değişimler olacak (selamlaşma, öpüşme vb.), yeme alışkanlığı değişecek, bilime olan saygı yükselecek, çalışma konsepti yeniden düzenlenecektir.

Nizamettin BİBER